JVV 0319
Amsterdam, 1730-1740
De ovale plaque heeft een geprofileerde rand en is in blauw beschilderd met een landschap met een sater en een slapende nimf. Zij is gekleed in een gewaad en zit leunend tegen een heuveltje met haar hoofd in haar armen gevleid. De sater zit vlak achter haar en werpt een wellustige blik op de nimf. Hij heeft halflang haar met een vlassig baardje, is naakt, heeft sterk behaarde benen met een erecte penis. Hij heeft een grote doek over een boom gehangen en trekt dit naar beneden om hun beiden aan het zicht te onttrekken van twee passanten ter rechter zijde. Op de achtergrond staat een landhuis. De rand is gemarmerd.
Afmetingen: hoogte 65 cm, breedte 47 cm
Toelichting
De sater is een boswezen uit de Griekse mythologie en behoorde tot het gevolg van Dionysos, die het meest bekend stond als de god van wijn. Saters zijn vrolijke en ondeugende snuiters en symboliseren vervoering en wellust. De afbeelding heeft onmiskenbaar een erotische connotatie.
De tegelbakkerijen in Amsterdam vervaardigden in de achttiende eeuw op beperkte schaal ook vormstukken zoals plaques, dienbladen, onderzetters en speltegels. Daarnaast ook theebussen, tabakspotten, sleetjes, schoenen en dierplastieken zoals koeien en honden. Plaques vormden de hoofdmoot van deze incidentele productie en zijn zowel stilistisch als productietechnisch goed te onderscheiden van de Delftse exemplaren. Stilistisch zijn ze meer verwant aan tegels, tegeltableaus en vormstukken uit Amsterdam dan aan Delfts aardewerk.
Er zijn ook belangrijke verschillen in productietechnieken. Delftse plaques zijn in gipsen mallen gevormd en gebakken op pennen in kokers. De Amsterdamse plaques zijn niet in kokers gebakken maar staand op hun zijde op twee kleirolletjes tussen rijen tegels. De achterzijde van de plaques leunde tegen de rijen tegels. Deze wijze van produceren laat andere sporen na op de plaques dan de penmoeten op de Delftse exemplaren en zijn belangrijke kenmerken waarmee Delfts van niet-Delfts wordt onderscheiden. Het gebruik van vormen stelt een Delftse plateelbakkerij in staat om meerdere exemplaren van een vorm te maken, tot wel enkele tientallen of zelfs honderden stuks, afhankelijk van de levensduur van de vorm. De Amsterdamse plaques zijn allemaal met de hand vervaardigd en daarom is er sprake van incidentele productie.
Literatuur
J.D. van Dam, ‘’Delfts’ uit de provincie. Aardewerk uit Hollandse tegelfabrieken’, in: Vormen uit Vuur, nr. 168/169 (1999-3-4), pp. 3-107
