JVV 0088
Delft, circa 1685
De altaarvaas heeft een eivormig lichaam dat op een hoge ingesnoerde voet staat. De gewelfde hals mondt uit in een naar buitenstaande, schuin aflopende kraag. De twee handvatten zijn uitgevoerd als leeuwen met een ring in hun bek. De altaarvaas is in blauw beschilderd. Rondom het lichaam is een doorlopend Chinees landschap met bananen- en pijnbomen, figuren en huizen aangebracht. De hals is voorzien van drie verschillende ornamentbanden. De kraag is beschilderd met blokvormige ornamenten, de voet met bladeren onder een brede, blauwe band. De handvatten zijn geheel in blauw uitgevoerd.
Afmetingen: hoogte 22 cm, breedte over de handvatten 16,5 cm.
Conditie: beide handvatten gerestaureerd.
Vergelijkbare exemplaren
In het museum Kulturen in Lund in Zweden bevindt zich een blauw-witte altaarvaas op een hoge klokvormige voet beschilderd met een chinoiserie-landschap (Kjellberg, p. 39). Uit de plateelbakkerij De Grieksche A is een stel bekend met Chinezen in een landschap (Aronson 2010, pp. 56-58.). Een vergelijkbaar, ongemerkt paar werd in 2001 geveild bij Christie’s Amsterdam (p. 105, lot 138). Twee zeventiende-eeuwse altaarvazen met het IHS-monogram in een krans zijn in de collecties van het Rijksmuseum Amsterdam (inventarisnummer BK-NM-14208) en Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden (inventarisnummer NO 12466).
Toelichting
Altaarvazen worden ook wel vases à chimères genoemd. De oudste exemplaren zijn tussen 1620 en 1630 in het Franse Nevers gemaakt en toegeschreven aan de uit Italië afkomstige pottenbakkersfamilie Conrade. De vorm is gebaseerd op metalen exemplaren die bij een eredienst in de katholieke kerk werden gebruikt. Het is dan ook niet verwonderlijk dat veel altaarvazen zijn beschilderd met het Christusmonogram IHS.
In Delft zijn altaarvazen vanaf circa 1675 tot ver in de achttiende eeuw vervaardigd. Van meerdere plateelbakkerijen zijn gemerkte exemplaren bekend, zoals die van de plateelbakkerijen De Grieksche A en Het Moriaenshooft (Aronson 2011, pp. 14-15). Uit de achttiende eeuw is een paar bekend uit De Drie Posteleyne Astonne dat in blauw is beschilderd met het peterseliedecor. Het stuk is gemerkt met PK en gemaakt tussen 1700 en 1716 (Blazy & Boyazoglu 1983, p. 110).
Op het voormalige terrein van plateelbakkerij De Porceleyne Fles in Delft is in een beerput een miniatuur altaarvaasje opgegraven. Op hetzelfde terrein werd een groter fragment opgegraven met het decor van een drietulp in blauw en geel. Fragmenten van drie vergelijkbare stukken bevinden zich in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem (Klein, p. 152).
In de zeventiende eeuw waren katholieke erediensten in Nederland niet toegestaan. Dat in een protestants land een katholiek voorwerp als een altaarvaas werd gemaakt, wekt misschien op het eerste gezicht verbazing. Maar dat hoeft niet. Dit soort vazen zou voor de export naar katholieke streken zoals Frankrijk, de Duitstalige gebieden en het Pools-Litouwse gemenebest gemaakt kunnen zijn. Bovendien zouden de vazen in Nederland voor katholieke schuilkerken - die oogluikend werden toegestaan - besteld kunnen zijn. Het staat lang niet vast dat alle altaarvazen als zodanig zijn gebruikt. De stukken zónder een religieuze decoratie, kunnen in het interieur net zo goed een functie als bloem- of siervaas hebben gehad. Echter, de kans dat zo’n vaas in protestant huishouden werd gebruikt, is vrij klein, gezien de associatie met het katholieke geloof.
Literatuur
Robert D. Aronson, Birte Abraham, In the eye of the beholder. Perspectives on Dutch Delftware, Amsterdam 2011
Robert D. Aronson, Suzanne M.R. Lambooy, Dutch Delftware. Facing East: Oriental scources for Dutch Delftware chinoiserie figures, Amsterdam 2010
Guy Blazy, Jan Boyazoglu, Delft. Capitale de la faience, Saint-Omer 1983
Christie’s Amsterdam, European ceramics, Dutch Delftware and glass, 30 may 2001 (sale 2507), Amsterdam 2001
Titus M. Eliens (red.), Delfts aardewerk. Geschiedenis van een nationaal product. Deel IV. Vazen met tuiten 300 jaar prondstukken. Dutch Delftware. History of a National Product. Volume IV. Vases with spouts. Three centuries of splendour, Den Haag / Zwolle 2007
Titus M. Eliëns, Loet A. Schledorn, Marion S. van Aken-Fehmers, Delftware. History of a national product. Volume III. De Porceleyne Fles, Zwolle/Delft 2003
Sven T. Kjellberg, Holländsk fajans i Kulturen, Lund 1935
E.M.Ch.F. Klein, Onbekend tinglazuuraardewerk. De collectie van het Nederlands Openluchtmuseum, Arnhem 2003
Prijs op aanvraag
